អ្នកជំនាញខាងជលសាស្ត្រនៅសកលវិទ្យាល័យTsinghuaរបស់ប្រទេសចិនកាលពីពេលថ្មីៗនេះបានមានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍កម្រិតអាងស្តុកទឹកដែលចេញផ្សាយដោយកម្មវិធី “Mekong Dam Monitor (MDM)” ដែលផ្តល់មូលនិធិដោយសហរដ្ឋអាមេរិក គឺពោរពេញទៅដោយកំហុសឆ្គងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលងាយនឹងប្រើប្រាស់ខុសក្នុងការអះអាងថាទំនប់វារីអគ្គសនីរបស់ប្រទេសចិន “ការគ្រប់គ្រងទឹក” និង “ការប៉ះពាល់បណ្តាប្រទេសនានា” នៅខាងក្រោមខ្សែទឹកដែលត្រូវបានGlobal Times រាយការណ៍កាលពីថ្ងៃពុធសប្តាហ៍មុន។
ក្រុមស្រាវជ្រាវចិនបានរកឃើញថាទិន្នន័យដែលទទួលបានដោយការវាស់វែងពីចម្ងាយផ្កាយរណបរបស់ MDMបញ្ច្រាសនឹងការកើនឡើង និងការធ្លាក់ចុះនៃកម្រិតទឹកជាក់ស្តែងនៃអាងស្តុកទឹកXiaowanក្នុងរយៈពេលត្រួតពិនិត្យយ៉ាងហោចណាស់បីដងក្នុងឆ្នាំ២០២០ ដែលមានកំហុសរហូតដល់១៤.៨៤ម៉ែត្រ ដែលស្មើនឹងប្រហែល២.៤ពាន់លានម៉ែត្រគូបទឹក។
ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងកំហុសនោះ MDMបានទទួលស្គាល់កំហុសមួយចំនួននៅលើទំព័រFacebook របស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃពុធរួមទាំងកំហុស “វាយអក្សរ(typo)” នៅក្នុងទិន្នន័យរបស់ពួកគេ ហើយបានធ្វើការកែសម្រួលបន្ទាប់ពីត្រួតពិនិត្យម្តងហើយម្តងទៀតជាមួយនឹងរូបភាពផ្កាយរណបដែលមានគុណភាពខ្ពស់ពីPlanet Labs ដែលជាក្រុមហ៊ុនចាប់រូបភាពពីផ្កាយរណប។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សូម្បីតែបន្ទាប់ពីការពិនិត្យឡើងវិញក៏ដោយ អ្នកជំនាញមកពីទីក្រុង Tsinghua បានចង្អុលបង្ហាញកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា ទិន្នន័យរបស់MDMនៅតែមានកំហុសរហូតដល់ប្រាំបីម៉ែត្រពីការវាស់កម្រិតទឹកជាក់ស្តែង ឧទាហរណ៍ នៅចំណុចនៃថ្ងៃទី៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០។
អ្នកជំនាញជនជាតិចិនបាននិយាយថា “កំហុសប្រាំបីម៉ែត្រគឺប្រហែល១.២ពាន់លានម៉ែត្រគូបនៃទឹក។ ផលប៉ះពាល់សម្រាប់ប្រទេសនៅតាមខ្សែរទឹកខាងក្រោមមួយចំនួនគឺជាក់ស្តែងនិងគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ” អ្នកជំនាញចិនបាននិយាយថាកំហុសទាំងនោះអាចត្រូវបានបកស្រាយខុសដោយថា “ទំនប់ចិនបានស្ទាក់ទឹក” និងមានការបំភាន់ជាអវិជ្ជមានដែលថា “ទំនប់ទឹកនៅខ្សែទឹកខាងលើនាំឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតនៅខ្សែទឹកខាងក្រោម។
MDMដែលគ្រប់គ្រងដោយស្ថាប័នStimson Center’s អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក បានបង្កើតនៅថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមកបានវាយប្រហាជាបន្តបន្ទាប់លើទំនប់ទឹករបស់ចិន។
កម្មវិធីនេះបានតាមដានព័ត៌មានជលសាស្ត្រ និងអាកាសធាតុ ព្រមទាំងរូបថតពីលើអាកាស និងការវិភាគពីផ្កាយរណបនៃទំនប់ទាំង ១៣ ដែលបានបញ្ចប់ក្នុងនោះមាន១១ នៅក្នុងប្រទេសចិន និងអាងស្តុកទឹកនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ បន្ថែមពីលើទំនប់វារីអគ្គិសនីចំនួន១៥នៅលើមូលដ្ឋានដែលបានធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពប្រចាំសប្តាហ៍។ អ្នកសង្កេតការណ៍បាននិយាយថា កំហុសមួយផ្នែកគឺបណ្តាលមកពីឧបករណ៍(backward tools)និងបញ្ហានយោបាយ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នេះមិនមែនជាលើកទីមួយទេដែលគម្លាត(deviation) សូម្បីតែភាពផ្ទុយគ្នានៅក្នុងលទ្ធផល MDM ត្រូវបានលាតត្រដាង។
នៅក្នុងហ្វេសប៊ុកMDMបាននិយាយថា “មានការរឹតបន្តឹងលំហូរនៃ១៤៤គីឡូម៉ែត្រគូបនៅឯទំនប់ Jinghong” ក្នុងអំឡុងសប្តាហ៍នៃថ្ងៃទី៣១ ខែមករាដល់ថ្ងៃទី ៦ ខែកុម្ភៈ។ ប៉ុន្តែ១៤៤ គីឡូម៉ែត្រគូបគឺធំជាងទំហំផ្ទុករបស់ទំនប់Jinghong។ លើសពីនេះទៀត វាមានទំហំធំជាង១,០០០ ដងច្រើនជាងទឹកសរុបប្រចាំសប្តាហ៍ដែលបញ្ចេញដោយទំនប់ទាំង៤៥ នៅក្នុងអាង។
នៅឆ្នាំ ២០១៩-២០២០ MDMបានចាប់ផ្តើមការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់សម្រាប់ “ការគំរាមកំហែងទំនប់ទឹករបស់ប្រទេសចិន” ដោយបាននិយាយថា គ្រោះរាំងស្ងួតនៅក្នុងតំបន់មេគង្គក្រោមគឺបណ្តាលមកពីទំនប់ទឹករបស់ប្រទេសចិន ប៉ុន្តែលទ្ធផលផ្ទាល់របស់វាមានភាពផ្ទុយគ្នាគួរឱ្យអាម៉ាស់។
ការស្តីបន្ទោសអាងស្តុកទឹករបស់ប្រទេសចិនចំពោះការរក្សាទុកបរិមាណទឹកច្រើនក្នុងរដូវវស្សា (ខែមិថុនា ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៩) MDM បានរាប់បញ្ជូលគ្រោះរាំងស្ងួតនៅផ្នែកខាងក្រោមនៃប្រទេសចិន។ ប៉ុន្តែវាបានអះអាងបន្ថែមទៀតថាទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សានៅទន្លេLancangមានទំហំធំជាងឆ្នាំមុន ខណៈដែលបង្ហាញពីអាងស្តុកទឹកសំខាន់ពីររបស់ចិនគឺ Nuozhadu និង Xiaowan ដែលមានទឹកតិចជាងមុននៅក្នុងរដូវវស្សា។
អ្នកជំនាញបាននិយាយថា យោងតាមតក្កវិជ្ជារបស់MDMទឹកភ្លៀងកាន់តែច្រើន ប៉ុន្តែមានការផ្ទុកតិចនៅក្នុងអាងស្តុកទឹករបស់ប្រទេសចិន គួរតែនាំឱ្យមានការកាត់បន្ថយគ្រោះរាំងស្ងួតនៅអាងទឹកខាងក្រោម ប៉ុន្តែមិនមែនជាការធ្វើឱ្យស្ថានភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនោះទេ។ នេះបង្ហាញថាការសន្និដ្ឋានរបស់ MDM មានភាពផ្ទុយគ្នា និងមិនអាចទទួលយកបាន។
លោកZhai Kunអ្នកជំនាញតំបន់មេគង្គជាមួយសាលាសិក្សាអន្តរជាតិនៃសកលវិទ្យាល័យPekingបាននិយាយថា វាជារឿងធម្មតាទេសម្រាប់ប្រទេសនៅខ្សែរទឹកខាងលើ និងប្រទេសនៅខ្សែរទឹកខាងក្រោមទឹកដែលមានផលប្រយោជន៍ខុសៗគ្នា សូម្បីតែទំនាស់ផលប្រយោជន៍ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ និងការប្រើប្រាស់ធនធានទឹកឆ្លងព្រំដែន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មិនមានជម្លោះទឹកធ្ងន់ធ្ងរក្នុងចំណោមប្រទេសនៅតាមដងទន្លេLancang-Mekong ទេ ផ្ទុយទៅនឹងរបាយការណ៍ របស់ប្រទេសលោកខាងលិចមួយចំនួន។
អ្នកជំនាញបានចង្អុលបង្ហាញថាMDM ត្រូវបានគាំទ្រដោយភាពជាដៃគូរមេគង្គ-អាមេរិក(Mekong-U.S.Partnership)។
លោកGe Hongliang អនុប្រធានមហាវិទ្យាល័យសិក្សាអាស៊ាននៃសាកលវិទ្យាល័យGuangxi បាននិយាយថា សហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនក្នុងការពង្រឹងការចូលរួមរបស់ខ្លួននៅក្នុងកិច្ចការឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលមានសារៈសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួន តាមរយៈយន្តការពហុភាគីដូចជា Quad, ភាពជាដៃគូ មេគង្គ-អាមេរិក និង APEC ។
MDMបានជំរុញឱ្យអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រចិនចែករំលែកព័ត៌មានបន្ថែមអំពីកម្រិតអាងស្តុកទឹកLancang នៅលើ Facebookរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែប្រទេសចិនពិតជាបានចេញផ្សាយការចេញផ្សាយទឹកប្រចាំថ្ងៃសរុបរបស់អាងស្តុកទឹករបស់ខ្លួនតាំងពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ ហើយបានទទូចឱ្យរាយការណ៍ពីលំហូរទឹកប្រចាំឆ្នាំ និងព័ត៌មានជលសាស្ត្រពាក់ព័ន្ធទៅកាន់ប្រទេសពាក់ព័ន្ធ។
ជាងនេះទៅទៀត ប្រទេសចិន និងបណ្តាប្រទេសនៅតាមដងទន្លេមេគង្គក្រោមក៏បានរួមគ្នាធ្វើការសិក្សាលើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងជលសាស្ត្រ ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយដ៏ល្អបំផុត ដើម្បីទប់ទល់នឹងការគំរាមកំហែងពីធម្មជាតិដែលកំពុងកើនឡើង។
ជាឧទាហរណ៍ ក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ដែលជាស្ថាប័នអន្តររដ្ឋាភិបាលដែលរួមមានប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ ថៃ និងវៀតណាម បានប្រកាសពីការសិក្សារយៈពេល៣ឆ្នាំស្តីពីអាងទន្លេទាំងមូល រួមជាមួយនឹងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាង ដែលដឹកនាំដោយប្រទេសចិន៕
